ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΠΑΣΟΚ

ΤΟ ΠΑΣΟΚ ΚΑΙ Η ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ
«Τίποτε δεν είναι πιο δύσκολο, πιο αβέβαιο, πιο επικίνδυνο από το να πάρει κανείς την πρωτοβουλία της εισαγωγής νέων θεσμών και εθίμων. Γιατί ο μεταρρυθμιστής έχει εχθρούς όλους εκείνους που έχουν άμεσο και απόλυτο συμφέρον να διατηρούνται οι παλιοί θεσμοί, και βρίσκει απρόθυμους φίλους εκείνους που θα ωφεληθούν από τους νέους».
Νικολό Μακιαβέλι «Ο Ηγεμών»


Το ΠΑΣΟΚ ως πολιτικός φορέας ριζοσπαστικών κοινωνικοπολιτικών μετασχηματισμών, ιδρύθηκε και καθιερώθηκε εντός του πολιτικού συστήματος εκφράζοντας το συμπυκνωμένο ιστορικό κοινωνικό αίτημα για πολιτική , κοινωνική , πολιτισμική και εθνική χειραφέτηση.
Ως εκ τούτου το κεντρικό εγχείρημα του κινήματος εξ αρχής συνδέθηκε με τα μαζικά λαϊκά οράματα, τα οποία κατά την περίοδο κυριαρχίας της αυταρχικής δεξιάς είχαν πολιτικά περιθωριοποιηθεί.
Με την κατάκτηση της εξουσίας, το ΠΑΣΟΚ, σε σύντομο ιστορικό χρόνο ανταποκρίθηκε της πολιτικοκοινωνικής του αποστολής, προωθώντας τον εκδημοκρατισμό του κράτους και της κοινωνίας, σφυρηλατώντας την εθνική συμφιλίωση, καθιερώνοντας το κοινωνικό κράτος δικαίου και εγκαινιάζοντας μια μακρά περίοδο εθνικής αυτοδυναμίας.
Εντούτοις, η αναμφισβήτητα σημαντικότερη κατάκτηση του ΠΑΣΟΚ της αφετηριακής περιόδου, αποτέλεσε η ενεργή είσοδο των αποκλεισμένων λαϊκών μαζών στην πολιτική διαδικασία, εν μέσω της πρωτοκαθεδρίας των μη προνομιούχων που το κίνημα δυναμικά διεκδίκησε.
Κατά συνέπεια είναι εύλογο να συμπεράνει κανείς, ότι το συγκεκριμένο πολιτικό εγχείρημα είχε βαθιά ταξικά χαρακτηριστικά τα οποία το συνέδεαν εν δυνάμει με την στρατηγική προοπτική της πολιτικής ηγεμονίας ενός συμμαχικού σχήματος των περιθωριοποιημένων λαϊκών και μεσαίων στρωμάτων που στο βάθος χρόνου στόχευε σε επιβεβλημένες ριζοσπαστικές τομές.
Το ΠΑΣΟΚ προσέλαβε την συγκεκριμένη ιστορική περίοδο τα χαρακτηριστικά ζωντανού πολιτικού οργανισμού, έντονης ανταλλαγής ιδεών και πρακτικών ενώ οι οργανώσεις του λειτουργούσαν ταυτόχρονα ως διαμεσολαβητικός κρίκος μεταξύ κοινωνίας και κράτους, διοχετεύοντας αφενός τα λαϊκά αιτήματα και ελέγχοντας αφετέρου την κρατική εξουσία.
Μολαταύτα εκδηλώθηκαν ήδη σε αυτήν την φάση επικράτησης του ΠΑΣΟΚ εκφάνσεις παραμόρφωσης, εν είδη του ελλείμματος εσωκομματικής δημοκρατίας και της ανάδυσης ποικίλων καιροσκοπικών συντεχνιών, ένα φαινόμενο ωστόσο το οποίο δεν ανδρώθηκε ακόμη ως κυρίαρχο συστατικό χαρακτηριστικό..
Αυτονόητα το ΠΑΣΟΚ ως ανοικτό και πολυσυλλεκτικό μόρφωμα εκ προοιμίου περιέθαλψε μια σειρά αντιφάσεων και αντιθέσεων οι οποίες έμελλε να σφραγίσουν τη πορεία του.


Σε πρώτη φάση οι εσωτερικές συγκρούσεις οδήγησαν στη επικράτηση του εκσυγχρονιστικού ρεύματος, στα πλαίσια ενός εσωτερικού ιστορικού συμβιβασμού, ο οποίος όμως δεν συνοδεύτηκε ποτέ από μια ουσιαστική σύγκρουση ιδεών, νοοτροπιών και πρακτικών η οποία θα μπορούσε στα πλαίσια μίας μακρόπνοης πολιτικής διαδικασίας να οδηγήσει σε μία δημιουργική σύνθεση.
Πολύ περισσότερο η εσωτερική ανακωχή εξυπηρέτησε την ομαλή νομή της εξουσίας μεταξύ των πολυποίκιλων εσωτερικών ομάδων συμφερόντων και τιμαρίων. Όσοι αποσπούσαν μερίδιο εξουσίας σιωπούσαν και αναπαύονταν στον θώκο τους, με εξαίρεση ορισμένες τεχνητές συγκρούσεις στα πλαίσια συνεδρίων και εσωκομματικών διαδικασιών που τελικά δεν αποσκοπούσαν παρά στον επανέλεγχο η στην αναδιανομή εξουσιαστικών μεριδίων .
Κατά την περίοδο λοιπόν του εκσυγχρονισμού η οποία ασφαλώς δεν στερήθηκε σημαντικών κατακτήσεων για την Ελλάδα (οικονομική ανάπτυξη, υλικοτεχνικές υποδομές, περιορισμός δημοσιονομικού ελλείμματος, ένταξη Ελλάδας και Κύπρου στην Ευρωζώνη, Καποδίστριας, ΑΣΕΠ), το ΠΑΣΟΚ μπλόκαρε μηχανισμούς και διαύλους πολιτικής αντιπαράθεσης και εσωτερικού ελέγχου, περιορίζοντας την ύπαρξη του στην νομή αξιωμάτων και θέσεων , στον ρόλο υποδοχέα πολιτευτών ή στον ρόλο συμμέτοχου σε πομπώδη θεάματα και εκδηλώσεις .
Παράλληλα πυροδοτήθηκε μία διαδικασία σταδιακής κοινωνικής μετακίνησης του κινήματος από τα στρώματα των μη προνομιούχων προς τα μεσαία και ανώτερα αστικά στρώματα τα οποία κατεξοχήν έλκονται από την εκάστοτε εξουσία και γι αυτόν τον λόγο εύκολα μεταλλάσσονται.
Ιδεολογικά στηρίχτηκε η προαναφερθείσα διαδικασία κοινωνικής μετάλλαξης σε μία νοσηρή αντίληψη και νοοτροπία νεοπλουτισμού που διαπέρασε σε βάθος ολάκερη την ελληνική κοινωνία.
Αποτέλεσμα των παραπάνω, ήταν ότι έπαψε το ΠΑΣΟΚ ως κόμμα να αποτελεί παραγωγό πολιτικής και κατάντησε σε παθητικό αποδέκτη κυβερνητικών επιλογών , αφού σταδιακά απομακρύνθηκε από τους κοινωνικούς αγώνες και τις λαϊκές διεκδικήσεις , κάτι όμως που τελικά οδήγησε στην απώλεια της φυσιογνωμίας του και επέτρεψε στην δεξιά με ευκολία να διεμβολίσει τα λαϊκά στρώματα επικαλούμενη εν μέρει οράματα και πρακτικές του Ανδρέα Παπανδρέου. Με τον τρόπο αυτό η Ν Δ κατόρθωσε να διεγείρει κλιμακωτά εκείνη την ιστορική μνήμη η οποία ενσαρκώνεται στο όνομα του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ. Επικαλούμενη επίσης συστηματικά από το 2000 και εντεύθεν τα νοσηρά εκείνα φαινόμενα που επί της μακρόχρονης κυβερνητικής θητείας του ΠΑΣΟΚ καλλιεργήθηκαν κατόρθωσε να λανσάρει τον εαυτό της ως αξιόπιστη εναλλακτική λύση και να κατακτήσει δύο απανωτές φορές την εξουσία. Με τον τρόπο αυτό η δεξιά παράταξη κατέκτησε έναντι του ΠΑΣΟΚ σταδιακά ένα αξιόλογο πολιτικό και ηθικό πλεονέκτημα.



Μολονότι ο νυν πρόεδρος του Π Α Σ Ο Κ Γεώργιος Α Παπανδρέου επιχείρησε την σύγκρουση με την νοσηρή εκείνη μερίδα της κομματικής ελίτ την οποία αναμφισβήτητα το 2004 κληρονόμησε , η επιτυχία του ήταν μερική .
Πέραν τούτου , είναι αξιοσημείωτο ότι το εγχείρημα του Γ Α Π για ηθικό αναβάπτισμα του ΠΑΣΟΚ και για πολιτικό εμβολισμό με νέες ιδέες και νοοτροπίες καθώς επίσης με νέο πολιτικό προσωπικό επικροτήθηκε στην βάση του κινήματος και καταπολεμήθηκε σε επίπεδο κορυφής κυρίως από εκείνες τις ομάδες στελεχών και πολιτικών προσώπων που ξάφνου είδαν τον εαυτό τους είτε εκτός Π Α ΣΟ Κ είτε στην δεύτερη γραμμή.
Σε μία τελευταία αβυσσαλέα προσπάθεια επανάκαμψης τα συγκεκριμένα στελέχη και πρόσωπα συγκρότησαν και πλαισιώνουν το αντίπαλο στρατόπεδο, διακηρύσσοντας ότι νυν πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ είναι αυτός που μετά το 2004 αλλοίωσε την ταυτότητα του κινήματος ή ότι υπέπεσε σε τραγικά πολιτικά σφάλματα παραλείποντας να συγκαλύψει την αντιλαϊκή υφή της εκσυγχρονιστικής περιόδου. Το θράσος τους μάλιστα φτάνει μέχρι το σημείο να του αποδίδουν ευθύνες επειδή δεν κάλυψε αξιωματούχους και πολιτικούς του Π Α Σ Ο Κ με ηθικά και πολιτικά μεμπτή συμπεριφορά ( πχ περίπτωση τροπολογίας Πάχτα).
Όσοι περιφέρονται ανά την Ελλάδα σπιλώνοντας το εγχείρημα του Γεωργίου Α. Παπανδρέου για ηθική και πολιτική απελευθέρωση του Π ΑΣΟΚ ως προϋποθέσεις επανασύνδεσης του με τον λαό και τις ιστορικές του καταβολές , εγκαταλείπουν από μόνοι τους το όραμα μιας νέας αλλαγής άρα τον αγώνα για επαναφορά της δημοκρατικής παράταξης στην εξουσία.
Σήμερα για το ΠΑΣΟΚ, η ιστορική περίοδο ευκολίας την οποία είχε συνηθίσει, έχει τελειώσει. Αναγκαία προϋπόθεση για να κερδίσει εκλογές είναι να ανακτήσει την πολιτική ηγεμονία. Αυτό θα καταστεί εφικτό, μόνο εάν εμφανισθεί ανανεωμένο σε ιδέες και πρόσωπα, εάν ασκήσει αποτελεσματική αντιπολίτευση , εάν προτείνει στην κοινωνία ένα αξιόπιστο πολιτικό σχέδιο για τη χώρα και εάν επανασυνδεθεί με τους κοινωνικούς αγώνες. Για να τα κάνει αυτά, όμως, πρέπει να ξαναγίνει πολιτικός οργανισμός. Αυτό είναι το κρίσιμο ζητούμενο κι όχι ένας πιο μάγκας αρχηγός. Δυστυχώς, επ’ αυτού έχουν λεχθεί ελάχιστα ιδίως την πλευρά εκείνων που αμφισβητούν τον νυν αρχηγό προσάπτοντας του αδυναμία ηγεσίας.
Ο χαρακτήρας της σημερινής κρίσης του ΠΑΣΟΚ δεν περιορίζεται στο επίπεδο της ηγεσίας . Στην πραγματικότητα έχουμε να κάνουμε με μία πολύμορφη και πολυεπίπεδη κρίση κοινωνικής στρατηγικής, ιδεολογικής ταυτότητας και πολιτικού προσωπικού με ιστορικό βάθος και πολλαπλές συνέπειες. Το ζητούμενο δεν είναι η αναζήτηση ενός αρχηγού που «φαινομενικά» κερδίζει καλύτερα τον Καραμανλή , αλλά ενός αρχηγού που έχει την δυνατότητα να διατηρήσει ενότητα του κινήματος κατά την πορεία απελευθέρωσης από τα «δεινά και βαρίδια του παρελθόντος» συντηρώντας και διευρύνοντας τον συνδεμένο με το κίνημα κοινωνικό ιστό στα πλαίσια ενός συλλογικού εγχειρήματος επανασυγκρότησης μιας πολυσυλλεκτικής κοινωνικής συμμαχίας των αδύναμων και δημιουργικών κοινωνικών στρωμάτων ως ηγεμονικό πολιτικό ρεύμα.
Η σημερινή κρίση ενδέχεται να αποτελέσει την απαρχή μίας διαδικασίας ανάκαμψης , εάν οι νοσηρές διαδικασίες και δομές υποκατασταθούν με νέες ενεργητικές και καρποφόρες οι οποίες θα επιτρέπουν την διάχυση του «κοινωνικού» και «δημοκρατικού» σε όλο το φάσμα του κινήματος.
Εάν η πλειοψηφία που θα προκύψει τις 11 Νοέμβρη συνθέσει τις δημιουργικές δυνάμεις όλων των «στρατοπέδων» , τότε οι δυνάμεις της εσωτερικής συντήρησης δεν θα μπορέσουν να σφραγίσουν μονοσήμαντα την ταυτότητα του ΠΑΣΟΚ.


Μαυροζαχαράκης Μανόλης
Νόλλας , Γρηγόρης