ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ

Η Μαργαρίτα Τσαντ - Παπανδρέου γεννήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου του 1923 στο Όουκ Παρκ του Ιλλινόις των Η.Π.Α.
Ήταν σύζυγος του Ανδρέα Παπανδρέου με τον με τον οποίο απέκτησε τέσσερα παιδιά, τον Γιώργο, τη Σοφία, τον Νίκο και τον Ανδρίκο.
Διετέλεσε για οχτώ χρόνια Πρόεδρος στην Ένωση Γυναικών Ελλάδας, μιας πανελλήνιας ανεξάρτητης οργάνωσης για τα δικαιώματα της γυναίκας.
Ως πρόεδρος της Ένωσης Γυναικών πέτυχε τη βελτίωση του νομικού και κοινωνικού κατεστημένου των Ελληνίδων όπως:
• τη νομιμοποίηση των εκτρώσεων,
• τη θέσπιση του πολιτικού γάμου,
• τη νομιμοποίηση διαζυγίων με αμοιβαία συναίνεση,
• τη δυνατότητα διατήρησης του επώνυμου των γυναικών μετά το γάμο τους
• και την απόκτηση ίσων δικαιωμάτων με το σύζυγο στα παιδιά τους.
Από το 1990 ασχολείται αδιάλειπτα υπηρετεί τον τομέα των γυναικών και της ειρήνης,
μέσω της οργάνωσης Κέντρο Έρευνας και Δράσης για την Ειρήνη
και υπό την αιγίδα ενός διεθνούς δικτύου, του οποίου είναι συντονίστρια.
Μεταξύ άλλων τέθηκε επικεφαλής μιας ομάδας γυναικών από διάφορα μέρη του κόσμου που επισκέφθηκαν τη Βαγδάτη προτού ξεσπάσει ο πόλεμος του Κόλπου με σκοπό να χαράξουν ένα γυναικείο σχέδιο ειρήνης σε συνεργασία με την Ομοσπονδία Γυναικών του Ιράκ.
Ασχολήθηκε επανειλημμένως με την κατάσταση του ιρακινού λαού, αγωνίστηκε υπέρ της άρσης των κυρώσεων συμμετέχοντας σε πορείες προς τα Ηνωμένα Έθνη και στην Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στη Γενεύη. ¬

[center]Αποσπάσματα από συνεντεύξεις της Μαργαρίτας Παπανδρέου
στον δημοσιογράφο Αλέξη Παπαχελά[/center]

16/04/2006

(Α.Π.) - Φοβόσασταν για τη ζωή του Ανδρέα;
«Ειλικρινά, φοβόμουν ότι θα τον πήγαιναν σε κάποιο απομονωμένο μέρος εκεί κοντά και θα τον πυροβολούσαν. Άρχισα να φωνάζω στη μητέρα μου: "Μητέρα, θα τον σκοτώσουν, θα τον σκοτώσουν!". Ο γιος μου ο Νίκος με έβγαλε από την υστερία. Ηρθε και έβαλε το χέρι του γύρω από τη μέση μου. Ήταν μόλις εννέα ετών και μου είπε: "Δεν θα το κάνουν αυτό, δεν θα το κάνουν αυτό στον πατέρα μου". Κοίταξα το άσπρο πρόσωπό του, χαραγμένο από την ανησυχία. Το είπε αυτό με τέτοια πίστη, που ένιωσα ότι είχε δίκιο. Τότε βγήκα έξω και προσπάθησα να βρω κάποιον γείτονα που θα μπορούσε να με πάει στο Καστρί. Έπρεπε να μάθω τι είχε συμβεί στον πεθερό μου».

(Α.Π.) - Μπορείτε να μας περιγράψετε την εκστρατεία που κάνατε για να σώσετε τη ζωή του Ανδρέα; Πώς καταφέρατε να έλθετε σε επαφή με τον πρόεδρο Τζόνσον;
«Δεν μπόρεσα να μάθω πού είναι ο Ανδρέας και τι του συμβαίνει, αν ήταν ζωντανός ή όχι. Νωρίς το πρωί της επόμενης ημέρας πήγα να δω τον Ανσουτζ, ο οποίος έμενε σε ένα σπίτι όχι μακριά από το δικό μας στο Ψυχικό. Δεν το έκανα ευχάριστα, επειδή ο Ανσουτζ στις αρχές του μήνα είχε συναντηθεί με τον Ανδρέα για έναν γρήγορο καφέ και του είχε πει ότι η Ένωση Κέντρου θα έπρεπε να συνεργαστεί με τη νέα κυβέρνηση στο πλαίσιο μιας κυβέρνησης εθνικής ενότητας και να αναβάλει τις εκλογές, από την καθορισμένη ημερομηνία τους τον Μάιο, για το φθινόπωρο. Είχε πει στον Ανδρέα ότι ήταν "ζωντανό πτώμα" επειδή αν δεν υπήρχε συμβιβασμός, θα συνέβαιναν τρομερά πράγματα…..
…… H συζήτηση δεν κατέληγε πουθενά, οπότε του ζήτησα να κάνει ό,τι μπορούσε για να σώσει τη ζωή του Ανδρέα.
Αυτό ακριβώς σκεφτόμουν κι εγώ. Τι θα μπορούσα να κάνω για να εμποδίσω τη χούντα να σκοτώσει τον Ανδρέα; Οι σκέψεις μου πήγαν στις κινήσεις των ακτιβιστών για να φέρουν την αλλαγή: προσπαθούν να κερδίσουν την κοινή γνώμη με το μέρος τους και να πείσουν ανθρώπους που έχουν όνομα και φήμη να συμμετάσχουν στον αγώνα τους. Ο Ανδρέας κι εγώ είχαμε πολλούς φίλους στις ΗΠΑ από τις ακαδημαϊκές ημέρες μας και τις πολιτικές μας πράξεις μέσα στο Δημοκρατικό Κόμμα. Ένα μεγάλο όνομα ήταν ο Κένεθ Γκαλμπρέιθ. Ο Κένεθ ήταν πρόεδρος της οργάνωσης Αμερικανοί για Δημοκρατική Δράση, καθηγητής του Χάρβαρντ και πολύ δραστήριος στην κυβέρνηση Κένεντι. Ξεκίνησα το γράμμα μου προς αυτόν με μια περιγραφή του άγριου τρόπου με τον οποίον έσυραν τον Ανδρέα έξω από το σπίτι…………..
…. Ήμουν βεβαίως απεγνωσμένη για τη ζωή του Ανδρέα και είχα επιπλέον ξεκάθαρη επίγνωση του τι σήμαινε για τον λαό η δικτατορία. Νομίζω ότι ήταν η σωστή προσέγγιση. Αυτό το γράμμα, μαζί με άλλα, έφυγαν από την Ελλάδα την επόμενη ημέρα με έναν φίλο που τυχαία πήγαινε στις ΗΠΑ και ταχυδρομήθηκαν από τη Νέα Υόρκη.
Έστειλα γράμμα επίσης στον Στιβ Ρουσσέα, καθηγητή του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης με πρόσβαση στην κυβέρνηση, και στον Γιώργο Λιάνη, καθηγητή Αεροναυτικής Μηχανικής στο Πανεπιστήμιο του Περντιού, στην Ιντιάνα. Του είπα να κινητοποιήσει όλους τους ακαδημαϊκούς φίλους του Ανδρέα στην εκστρατεία να σωθεί η ζωή του.
Έστειλα επίσης στον Στάνλεϊ Σέινμπαουμ, έναν προοδευτικό Αμερικανό καθηγητή Οικονομικών που είχε πολλές διασυνδέσεις.
Μάλλον ήταν ο Γκαλμπρέιθ που μετέδωσε το μήνυμα στον Τζόνσον. Δεν έγραψα απευθείας στον πρόεδρο. Κάποια στιγμή αργότερα έμαθα ότι ο Τζόνσον είχε γυρίσει στον ανώτατο σύμβουλό του και του είχε πει: "Πάρε αυτούς τους τύπους που κυβερνούν στην Ελλάδα και πες τους να σταματήσουν να σαχλαμαρίζουν με αυτόν τον Παπανδρέου. Δεν θέλουμε να σκοτωθεί κανένας"».

(Α.Π.) - Ο Ανδρέας κατηγορούσε τον εαυτό του κατά τις σκοτεινές ημέρες της φυλάκισής του για όσα είχαν συμβεί στην Ελλάδα; Ένιωθε πικρία για τα μάλλον δηκτικά σχόλια του πατέρα του;
«Όταν ένας άνθρωπος βρίσκεται στην απομόνωση, χωρίς να έχει κάποιον με τον οποίο να μπορεί να συνομιλήσει, είναι αναγκασμένος να συζητεί μόνο με τον εαυτό του. Σίγουρα ένας άνθρωπος με αίσθηση ευθύνης θα αναρωτηθεί σχετικά με τον δικό του ρόλο. Ο πατέρας του ήταν αρκετά επικριτικός για την ανυποχώρητη στάση του Ανδρέα και του επέρριπτε εμμέσως μερίδιο της ευθύνης για τις πράξεις των συνταγματαρχών. Ο Ανδρέας μού είπε μετά την απελευθέρωσή του ότι είχε μακρές συζητήσεις με τον εαυτό του κατά τις σκοτεινές ημέρες της φυλάκισης, προσπαθώντας να ανακαλύψει τι δεν πήγε καλά. Ο Ανδρέας αναζητούσε την αλήθεια - ένα θετικό χαρακτηριστικό, πιστεύω, όλων των διανοουμένων, όλων των σκεπτόμενων ανθρώπων.
Μην ξεχνάτε ότι από την αρχή, ακόμη και προτού μπει στην πολιτική, είχε την αίσθηση ότι οι δυνάμεις που υπήρχαν δεν θα τον άφηναν να αναλάβει την εξουσία και να πραγματώσει τις δημοκρατικές σοσιαλιστικές απόψεις του. Μένοντας επιμελώς πιστός στα ιδανικά του, ένιωθε ότι ίσως είχε προκαλέσει την αντίδραση του Στρατού. Και οι δύο συμφωνήσαμε ότι υπάρχει ένα τίμημα όταν αντιμετωπίζεις το κατεστημένο, φέρνοντας ένα σύστημα που δίνει μεγαλύτερη δύναμη στον λαό. Μολονότι τα επτά χρόνια της δικτατορίας ήταν μια σκληρή εμπειρία για όλον τον πληθυσμό, ετοίμασαν τον δρόμο για ένα νέο ξεκίνημα. Πιστεύω ότι η μεγάλη συνεισφορά του Ανδρέα σε αυτή την κοινωνία ήταν το φύτεμα βαθιών ριζών δημοκρατίας, και ο λαός έχει ωφεληθεί από την εγκαθίδρυση των δικαιωμάτων του και της προστασίας των ελευθεριών του».

(Α.Π.) - Θυμάστε την ημέρα της κηδείας του Γεωργίου Παπανδρέου;
«Ναι, ήταν μια ημέρα με ανάμεικτα συναισθήματα θλίψης και χαράς. Ο λαός είχε στενοχωρηθεί από τον θάνατο του Γεωργίου Παπανδρέου, αλλά η κηδεία του έφερε έξω έναν τεράστιο αριθμό ανθρώπων, που έδειξαν ότι ήταν έτοιμοι να προκαλέσουν τους δικτάτορες. Ήταν ένα σύμβολο δημοκρατίας και ελευθερίας και αναγνωρίστηκε ως ο αληθινός ηγέτης της Ελλάδας εκείνη την ημέρα του 1968. Δεν επετράπη στον Ανδρέα να έρθει• θα τον συνελάμβαναν μόλις έφθανε στη χώρα. Εγώ ήρθα από τη Σουηδία, όπου ζούσαμε τότε, με τον Γιώργο και τη Σοφία. Ο Γιώργος έγινε νεκροπομπός στην κηδεία. Θυμάμαι το σύνθημα που φώναζαν καθώς το φέρετρο περνούσε από τους δρόμους προς το νεκροταφείο: "Σήκω να μας δεις!". Το πλήθος ήθελε να ξέρει ο Γεώργιος Παπανδρέου ότι ήταν μαζί του, ότι πίστευε σε αυτόν. Ήταν επίσης μία ένδειξη ότι ο μύθος της μαζικής λαϊκής αποδοχής του καθεστώτος που είχαν προσπαθήσει να επιβάλουν οι δικτάτορες ήταν ψεύτικος. Αυτό με έκανε χαρούμενη επειδή ήταν μια τελευταία υπηρεσία που πρόσφερε στον λαό που πάντα αγαπούσε• με τέτοιον τρόπο θα ήθελε να φύγει ο πρόεδρος. Ήταν πάντα ένας μαχητής».

(Α.Π.) - Ποια είναι η τελευταία ανάμνηση που έχετε από την Ελλάδα προτού επιστρέψετε, το 1974;
«H ανάμνηση που έχω από τις τελευταίες ημέρες της διαμονής μας στην Ελλάδα προτού φύγουμε για την εξορία, είναι η εικόνα του τελευταίου δείπνου μας με τον Γεώργιο Παπανδρέου το βράδυ πριν από την προγραμματισμένη αναχώρησή μας. H συζήτηση που είχαμε στο τραπέζι δεν ήταν ιδιαίτερα αισιόδοξη. Ήταν γεμάτη από τη συνειδητοποίηση ότι έπρεπε να πούμε αντίο, ότι οι πιθανότητες να κυβερνήσει ο Ανδρέας την Ελλάδα μία ημέρα είχαν μειωθεί σημαντικά και ότι ξεριζώναμε την οικογένεια για μία ακόμη φορά με άγνωστο προορισμό, προς ένα άγνωστο μέλλον. Καθώς αγκάλιαζα τον πεθερό μου στην μπροστινή βεράντα, φοβήθηκα ότι ήταν η τελευταία φορά που τον έβλεπα. Με κρατούσε σφικτά, σαν να περνούσαν από το μυαλό του οι ίδιες σκέψεις. Καθώς έφθασα στην πύλη, γύρισα και κοίταξα πίσω. Ήταν ακόμη εκεί, χαιρετούσε, μια στάση που είχα δει συχνά όταν ήταν στο μπαλκόνι και έδινε λόγο στο κοινό που βρισκόταν από κάτω. Ήταν μια βασανιστικά επώδυνη στιγμή.
H άλλη σκηνή που θυμάμαι είναι η άφιξή μας στο αεροδρόμιο, στις 6 π.μ., με τα νυσταγμένα παιδιά μας πίσω από την κυρία Σοφία, τη μητέρα του Ανδρέα. Δεν καταλάβαιναν γιατί έπρεπε να τα ξυπνήσουμε στη μέση της νύχτας για να φύγουμε προς έναν άγνωστο τόπο και γιατί δεν θα πήγαιναν στο σχολείο την επόμενη ημέρα. Οι καλοί μας φίλοι Τίτος και Κυβέλη και κάποιοι άλλοι, τους οποίους είχαμε εμπιστευτεί να είναι παρόντες κατά την αναχώρησή μας, μας χαιρετούσαν καθώς μπαίναμε στο αεροπλάνο και μετά πήγαν σε ένα σημείο στην οροφή του αεροδρομίου στο Ελληνικό για να μας χαιρετίσουν όταν το αεροπλάνο θα απογειωνόταν. Θυμάμαι ότι σκεφτόμουν πως ήταν μόλις μία χούφτα από τους υποστηρικτές του Ανδρέα, αλλά πως την επόμενη φορά που θα βλέπαμε το αεροδρόμιο, θα υπήρχαν χιλιάδες για να μας χαιρετίσουν. Δεν είχα χάσει την εγγενή αισιοδοξία μου. Και είχα δίκιο για την επιστροφή μας».

(Α.Π.) - Ακουγόταν πάντοτε ότι επηρεάζατε πολύ τον Ανδρέα στις αποφάσεις του. Τώρα ακούγεται ότι κάνετε το ίδιο με τον πρόεδρο του ΠαΣοΚ, τον Γιώργο. Ισχύει;
«Δεν είμαι πολιτικός σύμβουλος του Γιώργου, όπως λένε κάποιοι. Έχει πολλούς συμβούλους, που είναι έξυπνοι, δυναμικοί και φρέσκοι. Προτιμώ να είμαι η μητέρα ενός νέου ανθρώπου που εργάζεται για το καλό της χώρας του και ο οποίος δεν χρειάζεται πια τη βοήθειά μου. Ο,τι πήρε από εμένα, το πήρε όταν μεγάλωνε, όταν ανέπτυσσε το σώμα και το μυαλό του, όταν επέλεγε τις αξίες του. Αν χρειάζεται τη γνώμη μου για κάποιο θέμα, ειδικά για θέματα ισότητας των γυναικών ή ειρήνης, ξέρει πού θα με βρει. Πρέπει να σας πω ότι μου αρέσει ο άνθρωπος που βλέπω και πιστεύω ότι θα είναι ένας καταπληκτικός ηγέτης της χώρας.
Μην ξεχνάτε ότι ο γιος μου έμαθε πολλά από τον πατέρα του, όπως και ο Ανδρέας από τον δικό του πατέρα. Έμαθε να ακούει τους ανθρώπους και με το μυαλό του και με την καρδιά του. Έμαθε να αγωνίζεται όταν χρειάζεται αγώνας και να είναι συμβιβαστικός και ειρηνοποιός όταν αυτό απαιτείται. Το κυριότερο όμως είναι ότι έμαθε και από τους δυο μας να μην ξεχνάει ποτέ τις βαθύτερες ανάγκες του κόσμου και τις φιλοδοξίες του για την Ελλάδα και το μέλλον της, κάτι που δεν είναι εύκολο στη ζούγκλα της πολιτικής.



(Α.Π.) - Έχετε την πολιτική στο αίμα σας όλη η οικογένεια.
«Ασχολήθηκα για πρώτη φορά με την πολιτική σε ηλικία 12 ετών, όταν βοήθησα τον παππού μου, που είχε θέσει υποψηφιότητα με τους σοσιαλιστές για μία θέση στο νομοθετικό σώμα του Ιλινόις. Από τότε η πολιτική με μάγεψε. Ασχολήθηκα με αυτήν στο σχολείο καθώς και με το Αγροτικό - Εργατικό Κόμμα στη Μινεσότα. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους μπορεί κάποιος να ασχοληθεί με την πολιτική και ένας από αυτούς είναι η ανάγκη να βάλει σε τάξη όσα πάνε στραβά, να αλλάξει τις συνθήκες για όλους όσοι υποφέρουν άδικα. Στο πανεπιστήμιο σπούδασα δημοσιογραφία, δημόσια υγεία και κοινοτική οργάνωση. Όλα αυτά με προετοίμασαν για μια καριέρα στην πολιτική. Είχα αποφασίσει ότι θα ασχοληθώ ενεργά αφού τα παιδιά μου περάσουν την ηλικία των τριών ετών. Και όταν ήρθε εκείνη η στιγμή και ετοιμαζόμουν να στραφώ προς αυτή την κατεύθυνση, πήραμε την απόφαση να μετακομίσουμε στην Ελλάδα. Κι έτσι, αντί να ασχοληθώ εγώ με την πολιτική, ασχολήθηκε ο Ανδρέας. Και με μεγάλη επιτυχία μάλιστα».

(Α.Π.) - Κι όμως τόσοι Παπανδρέου και δεν σκεφθήκατε να διεκδικήσετε το ΠαΣοΚ ως κληρονομιά, ας πούμε.
«Η επιλογή ενός αρχηγού κόμματος δεν θα έπρεπε να στηρίζεται στην κληρονομικότητα. Κριτήρια για την επιλογή θα έπρεπε να είναι τα προσόντα και οι ικανότητες του κάθε υποψηφίου καθώς και ο τρόπος με τον οποίο αυτός ή αυτή συμβολίζει την ιδεολογία του κόμματος».

(Α.Π.) - Πώς κρίνετε τον υπουργό γιο σας; «Πιστεύω ότι ο Γιώργος παίζει ένα σημαντικό και καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της εξωτερικής πολιτικής της Ελλάδας. Όσο ακούγεται η γνώμη του, δεν φοβάμαι τίποτα».

(Α.Π.) - Πολιτικά αισιοδοξείτε για την Ελλάδα;
«Η Ελλάδα χρειάζεται αφοσιωμένη ηγεσία και εμπνευσμένο κοινό. Η κυβέρνηση πρέπει να προσπαθήσει να προσεγγίσει τον λαό και να επικοινωνήσει πραγματικά με αυτόν. Αισιοδοξώ ότι η Ελλάδα θα βρει τον δρόμο της. Μπορεί να γίνει μια ισχυρή φωνή στον κόσμο αν γίνει η φωνή των καταπιεσμένων, ο θεματοφύλακας των αξιών, η εγγύηση του ήθους και της δημοκρατικής λειτουργίας, η προστάτις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δικαιοσύνης».

(Α.Π.) - Πόσο δυνατόν είναι αυτό όταν στην ανθρωπότητα έχουν επικρατήσει, με τη δύναμη της παγκοσμιοποιημένης αγοράς, οι ακριβώς αντίθετες αρχές;
«Είναι αλήθεια ότι το άνοιγμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών αυξάνεται συνέχεια σε ολόκληρο τον κόσμο. Προβλέπω ότι θα έχουμε κοινωνικές εκρήξεις στις ανεπτυγμένες χώρες. Δυστυχώς, η ύπαρξη μιας και μόνης υπερδύναμης είναι μη αμφισβητούμενη εξουσία. Η εξουσία πάντα διαφθείρει, περισσότερη εξουσία διαφθείρει περισσότερο. Η Ελλάδα δεν μπορεί να είναι ούτε οικονομική ούτε στρατιωτική δύναμη. Η μεγαλύτερη δύναμή της βρίσκεται στην ιστορική της συνεισφορά στη φιλοσοφία, στις τέχνες, στις επιστήμες και στη δημοκρατία. Αυτή ακριβώς την κληρονομιά της η Ελλάδα θα πρέπει να την εκμεταλλευθεί και να την εξαγάγει».

(Α.Π.) - Ο δικός σας στόχος ποιος είναι σήμερα;
«Εργάζομαι με μια ειδική επιτροπή για την προώθηση της δημιουργίας ενός Οικογενειακού Δικαστηρίου στην Ελλάδα. Πρόκειται για έναν πιο ανθρώπινο θεσμό που θα ασχολείται με οικογενειακές διαφορές. Αποτελείται από ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς και έμπειρους δικηγόρους και δικαστές. Πρόκειται για ένα θεσμό που έχει ως στόχο περισσότερο τη συνεργασία παρά την αντιπαράθεση. Σε διεθνές επίπεδο έχω ένα σκοπό. Με το ΚΕΔΕ και άλλες γυναικείες οργανώσεις εργαζόμαστε για τη δημιουργία ενός Γυναικείου Ειρηνευτικού Δικτύου μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Η πρώτη συνάντησή μας έχει καθορισθεί για το τέλος Απριλίου στην Κω και στο Μπόντρουμ. Εχω την πεποίθηση ότι θα μπορέσουμε να συμβάλουμε στην καλύτερη κατανόηση και στην προώθηση της ειρήνης στην περιοχή».
[center]